Retablo de San Antonio Abad

Monzón

Portada | Patrimonio | Bienes culturales | Bienes muebles | Retablo de San Antonio Abad

Tabla Izquierda: 189,5 x 52 x 11cm
Tabla derecha: 186 x 52 x 13 cm
Ático: 83 x 99 x 12,5cm

Fragmentos de un retablo procedente de Monzón, del que actualmente sólo se conservan las calles laterales y el ático o coronación del cuerpo, habiendo desaparecido la tabla central probablemente dedicada al santo titular, así como la predela.

Se trata de un retablo de madera policromada al temple y dorada, que conserva parte de su mazonería original. Las escenas de la calle lateral derecha representan de abajo a arriba a San Pablo apóstol, a San Antonio venciendo las tentaciones y a San Antonio atormentado por los demonios, mientras que las de la calle lateral izquierda representan a San Pedro apóstol, a San Antonio sepultando a San Pablo ermitaño y el encuentro entre los dos santos en el desierto de la Tebaida. La coronación representa una sencilla, pero bellísima Crucifixión flanqueada por la Santa Faz y una Virgen Dolorosa rodeada por una filacteria, que también ha sido interpretada como la Verónica.

Todas estas escenas se caracterizan por una altísima calidad pictórica concretada en un magnífico dibujo, un acertado colorido realzado por el profuso uso del dorado y un tratamiento exquisito de los detalles, todos ellos rasgos característicos del estilo gótico internacional. En concreto, esta obra ha sido atribuida por analogía estilística a diversos pintores de la primera mitad del siglo XV como Jaime Ferrer I, Pascual Ortoneda o Gonzal Peris, sin que se haya encontrado hasta el momento documentación histórica que permita definir con precisión su autoría.

Historia

Siglo XV

El retablo de San Antonio Abad procede de la Con-catedral de Santa María del Romeral de Monzón. Data de la primera mitad del siglo XV. No se conoce su autoría con exactitud, aunque puede atribuirse a artistas como Jaime Ferrer I, Pascual Ortoneda o Gonzalo Peris.

Siglo XV

En el Boletín Oficial de la Diócesis de Lérida de 1897 se recoge la probable entrada de esta pieza en el Museo del Seminario.
Es propiedad del Obispado de Barbastro-Monzón tal y como recoge el Razonamiento Jurídico Cuarto, punto 28, del Decreto de la Congregación para los Obispos de 8 de septiembre de 2005.

Declaración. Siglo XXI, 2011

Siglo XXI, 2021

El retablo de San Antonio Abad de Monzón es uno de los 111 bienes eclesiásticos reclamados por Aragón a la Diócesis de Lérida que fueron devueltos en marzo de 2021. Se conserva en el Museo Diocesano Barbastro-Monzón.

Bibliografía relacionada

ALCOY i PEDRÓS, R.

"Sant Sopar. Jaume Ferre?", Museu Diocesà i Comarcal de Solsona. Catàleg d'Art Romànic i Gòtic,

Generalitat de Catalunya, Departament de Cultura, Barcelona, 1990, p. 23-24.

ARMENGOL, P.

"El Museo Arqueológico del Seminario de Lérida en la Exposición de Barcelona. (Continuación)",

en Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de septiembre de 1929, p.208.

ARMENGOL, P.

"El Museo Arqueológico del Seminario de Lérida",

en Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de abril de 1933, p.83.

ARMENGOL, P.

Museo Arqueológico del Seminario de Lérida,

Imprenta Mariana, 1933, p.11.

ARMENGOL, P.

"Museo Arqueológico del Seminario de Lérida. Catálogo",

en Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de marzo de 1936, p.86, núm.96.

Boletín Oficial Eclesiástico de la Diócesis de Lérida,

6 de marzo de 1897, p.117.

CAMÓN AZNAR, J.

La pintura medieval española,

en Summa Artis, vol. XXIV. Madrid, Espasa-Calpe, 19783, p.206.

COMPANY i CLIMENT, X.,.

"131 Retaule incomplet de Sant Antoni Abat",

en Museu diocesà de Lleida. Catàleg. Exposiciò Pulchra. Centenari de la creació del Museu. 1893-1993. Company, X.; Puig, I. y Tarragona, J. (eds.), Lérida, Generalitat de Catalunya, Departament de Cultura, 1993, pp.91-93.

DALMASES, N. y JOSÉ PITARCH, A.

L'Art gòtic. Segles XIV i XV,

Historia de l'Art Català, vol. II, Edicions 62, Barcelona, 1984, p. 226.

FUSTÉ I VILA, J.

El Museu Arqueològic de la Diocesi de Lleida,

Imprenta Mariana, Lleida, 1924, p. 29.

GÓMEZ MORENO, M. (ed.).

El arte en España. Guía del Museo del Palacio Nacional,

Exposición Internacional de Barcelona, Eugenio Subirana, Barcelona, 1929, p.275, núm.1025.

GUDIOL i RICART, J.

La pintura gòtica a Catalunya,

en Monografíes d'Art Hispànic, vol.I, Barcelona, ADAC, 1938, p.27.

GUDIOL i RICART, J.

Historia de la pintura gótica en Cataluña,

Barcelona, Selectas, 1944, p. 41.

GUDIOL i RICART, J.

Pintura gótica,

en Ars Hispaniae, vol. IX, Madrid, Plus Ultra, 1955, p.105.

GUDIOL i RICART, J. y ALCOLEA BLANCH, S.

Pintura gótica catalana,

Barcelona, Polígrafa, 1986, p.113 y 378.

LACARRA DUCAY, Mª C.

"Pascual de Ortoneda, pintor del retablo de Tarazona",

en Boletín del Museo Camón Aznar, XXX, Zaragoza, 1987, pp. 19-20.

MOGUES CASANOVA, E.

"Del último certamen. Breve reseña histórico-artística del Museo Diocesano Ilerdense. (Continuación)",

Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de agosto de 1919, p.220.

NAVAL MAS, A.

Patrimonio emigrado,

Publicaciones y Ediciones de El Alto Aragón, Huesca, 1999, pp.126 -127.

NAVAL MAS, A.

Retablo de San Antonio Abad y San Pablo de Monzón en Lerida",

en Cuadernos Altoaragoneses, núm. 61, Huesca, 18 de diciembre de 1990.

POST, Ch. R.

A History of Spanish Painting,

vol. II. Cambridge (Mss.), Harvard University Press, 1930, 340-342.

SOLDEVILA FARO, J.

"Aragón en el Museo Diocesano de Lérida",

en Aragón, Revista del Sindicato de Iniciativa y Propaganda, Zaragoza, 1933, pp.27.

YARZA LUACES, J.

"Jaume Ferre. Epifania i Adoració del Nen",

La Seu Vella de Lleida. La Catedral, els promotors, els artistes. S. XIII a S. XV, Catàleg de l'exposició. Lérida, Institut d'Estudis Ilerdencs, 1991, núm. 56, p.67.

Fragmentos de un retablo procedente de Monzón, del que actualmente sólo se conservan las calles laterales y el ático o coronación del cuerpo, habiendo desaparecido la tabla central probablemente dedicada al santo titular, así como la predela.

Se trata de un retablo de madera policromada al temple y dorada, que conserva parte de su mazonería original. Las escenas de la calle lateral derecha representan de abajo a arriba a San Pablo apóstol, a San Antonio venciendo las tentaciones y a San Antonio atormentado por los demonios, mientras que las de la calle lateral izquierda representan a San Pedro apóstol, a San Antonio sepultando a San Pablo ermitaño y el encuentro entre los dos santos en el desierto de la Tebaida. La coronación representa una sencilla, pero bellísima Crucifixión flanqueada por la Santa Faz y una Virgen Dolorosa rodeada por una filacteria, que también ha sido interpretada como la Verónica.

Todas estas escenas se caracterizan por una altísima calidad pictórica concretada en un magnífico dibujo, un acertado colorido realzado por el profuso uso del dorado y un tratamiento exquisito de los detalles, todos ellos rasgos característicos del estilo gótico internacional. En concreto, esta obra ha sido atribuida por analogía estilística a diversos pintores de la primera mitad del siglo XV como Jaime Ferrer I, Pascual Ortoneda o Gonzal Peris, sin que se haya encontrado hasta el momento documentación histórica que permita definir con precisión su autoría.

Historia

Siglo XV

El retablo de San Antonio Abad procede de la Con-catedral de Santa María del Romeral de Monzón. Data de la primera mitad del siglo XV. No se conoce su autoría con exactitud, aunque puede atribuirse a artistas como Jaime Ferrer I, Pascual Ortoneda o Gonzalo Peris.

Siglo XV

En el Boletín Oficial de la Diócesis de Lérida de 1897 se recoge la probable entrada de esta pieza en el Museo del Seminario.
Es propiedad del Obispado de Barbastro-Monzón tal y como recoge el Razonamiento Jurídico Cuarto, punto 28, del Decreto de la Congregación para los Obispos de 8 de septiembre de 2005.

Declaración. Siglo XXI, 2011

Siglo XXI, 2021

El retablo de San Antonio Abad de Monzón es uno de los 111 bienes eclesiásticos reclamados por Aragón a la Diócesis de Lérida que fueron devueltos en marzo de 2021. Se conserva en el Museo Diocesano Barbastro-Monzón.

Bibliografía relacionada

ALCOY i PEDRÓS, R.

"Sant Sopar. Jaume Ferre?", Museu Diocesà i Comarcal de Solsona. Catàleg d'Art Romànic i Gòtic,

Generalitat de Catalunya, Departament de Cultura, Barcelona, 1990, p. 23-24.

ARMENGOL, P.

"El Museo Arqueológico del Seminario de Lérida en la Exposición de Barcelona. (Continuación)",

en Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de septiembre de 1929, p.208.

ARMENGOL, P.

"El Museo Arqueológico del Seminario de Lérida",

en Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de abril de 1933, p.83.

ARMENGOL, P.

Museo Arqueológico del Seminario de Lérida,

Imprenta Mariana, 1933, p.11.

ARMENGOL, P.

"Museo Arqueológico del Seminario de Lérida. Catálogo",

en Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de marzo de 1936, p.86, núm.96.

Boletín Oficial Eclesiástico de la Diócesis de Lérida,

6 de marzo de 1897, p.117.

CAMÓN AZNAR, J.

La pintura medieval española,

en Summa Artis, vol. XXIV. Madrid, Espasa-Calpe, 19783, p.206.

COMPANY i CLIMENT, X.,.

"131 Retaule incomplet de Sant Antoni Abat",

en Museu diocesà de Lleida. Catàleg. Exposiciò Pulchra. Centenari de la creació del Museu. 1893-1993. Company, X.; Puig, I. y Tarragona, J. (eds.), Lérida, Generalitat de Catalunya, Departament de Cultura, 1993, pp.91-93.

DALMASES, N. y JOSÉ PITARCH, A.

L'Art gòtic. Segles XIV i XV,

Historia de l'Art Català, vol. II, Edicions 62, Barcelona, 1984, p. 226.

FUSTÉ I VILA, J.

El Museu Arqueològic de la Diocesi de Lleida,

Imprenta Mariana, Lleida, 1924, p. 29.

GÓMEZ MORENO, M. (ed.).

El arte en España. Guía del Museo del Palacio Nacional,

Exposición Internacional de Barcelona, Eugenio Subirana, Barcelona, 1929, p.275, núm.1025.

GUDIOL i RICART, J.

La pintura gòtica a Catalunya,

en Monografíes d'Art Hispànic, vol.I, Barcelona, ADAC, 1938, p.27.

GUDIOL i RICART, J.

Historia de la pintura gótica en Cataluña,

Barcelona, Selectas, 1944, p. 41.

GUDIOL i RICART, J.

Pintura gótica,

en Ars Hispaniae, vol. IX, Madrid, Plus Ultra, 1955, p.105.

GUDIOL i RICART, J. y ALCOLEA BLANCH, S.

Pintura gótica catalana,

Barcelona, Polígrafa, 1986, p.113 y 378.

LACARRA DUCAY, Mª C.

"Pascual de Ortoneda, pintor del retablo de Tarazona",

en Boletín del Museo Camón Aznar, XXX, Zaragoza, 1987, pp. 19-20.

MOGUES CASANOVA, E.

"Del último certamen. Breve reseña histórico-artística del Museo Diocesano Ilerdense. (Continuación)",

Esperanza. Revista mensual del Seminario Ilerdense, Lérida, 25 de agosto de 1919, p.220.

NAVAL MAS, A.

Patrimonio emigrado,

Publicaciones y Ediciones de El Alto Aragón, Huesca, 1999, pp.126 -127.

NAVAL MAS, A.

Retablo de San Antonio Abad y San Pablo de Monzón en Lerida",

en Cuadernos Altoaragoneses, núm. 61, Huesca, 18 de diciembre de 1990.

POST, Ch. R.

A History of Spanish Painting,

vol. II. Cambridge (Mss.), Harvard University Press, 1930, 340-342.

SOLDEVILA FARO, J.

"Aragón en el Museo Diocesano de Lérida",

en Aragón, Revista del Sindicato de Iniciativa y Propaganda, Zaragoza, 1933, pp.27.

YARZA LUACES, J.

"Jaume Ferre. Epifania i Adoració del Nen",

La Seu Vella de Lleida. La Catedral, els promotors, els artistes. S. XIII a S. XV, Catàleg de l'exposició. Lérida, Institut d'Estudis Ilerdencs, 1991, núm. 56, p.67.

Share this
Send this to a friend